مختصات جغرافیایی
برکه کَل یا گنج‌البحر یک آب انبار تاریخی استان فارس هست که در شهر گراش قرار داره و در مختصات جغرافیایی 27.661864 درجه شمالی و 54.132741 درجه شرقی روی نقشه واقع شده.
مشخصات
برکه کَل یا گنج‌البحر یک آب انبار تاریخی هست که از دوره قاجاریان به یادگار مونده و در جنوب غربی شهر گراش و در مسیر رودخانه ی فصلی پِئت در استان فارس واقع شده. این آب انبار بزرگترین آب انبار ساخته شده در ایران هست که به همت حاج اسدالله گراشی که از نیکوکاران نامی گراش در زمان قاجار بوده ساخته و وقف شده. در تاریخ 25 اسفند سال 1375 این اثر تاریخی با شماره ثبت 3292 در فهرست آثار ملی ایران هم به ثبت رسیده. این آب انبار طوری ساخته شده که در فصل بارندگی پر از آب میشه و آب مورد نیاز فصول خشک و گرم سال رو تامین میکنه. ساخت و ساز و جانمایی آب انبار خیلی هنرمندانه صورت گرفته به طوری که امروزه هم با وجود ساخت و سازهای مدرن در اطراف سازه و تخریب قسمتی از بنا باز هم در فصول بارندگی مخزن آب انبار پر از آب میشه. کتیبه ی خاصی روی بنا وجود نداره که تاریخ خاصی رو برای ما مشخص کنه اما اگر بخواهیم به اسناد تاریخی استناد کنیم دوران ساخت رو به دوران قاجاریه نسبت میدن. درباره معنی نام این آب انبار دو روایت مختلف وجود داره، یکی این که در زبان اچمی (زبان لاری یا خودمونی)، واژه ی "کل" معادل "کر" در فارسی و به معنی ناشنوا هست که این فرض با توجه به این که این برکه سقف نداره و پژواک صدا در اون وجود نداره این در ظاهر این برداشت رو در ذهن ایجاد میکنه که برکه کر هست و صداها رو نمیشنوه. دومین روایت با استدلال به این که در زبان اچمی به گوسفند بدون شاخ "کل" گفته میشه به این نتیجه میرسه که این برکه بدون سقف مثل گوسفند بدون شاخ و ناقص دیده شده و به این اسم معروف شده. در برخی سندهای قدیم اسم برکه "گنج البحر" هم نامیده شده. برکه هم جهت با شیب طبیعی زمین که از سمت غرب به شرق هست ساخته شده. نقشه برکه استوانه ای هست و حجم مخزن اون 13 میلیون لیتر هست. دیواره ی بنا در دو لایه داخلی و بیرونی تشکیل شده و ضخامت کلی اون 3 متر هست. قطر داخلی برکه 29 متر و عمق اون 21 متر و معادل قد 12 انسان هست. ارتفاع دیواره ی بیرونی هم 5 متر هست. در این آب انبار شش ورودی برای آبگیری و شش ورودی هم برای آب برداری تعبیه شده که کف ورودی ها با سنگ های تراش خورده ساخته شده. طاق های تویزه‌دار ورودی های آب انبار رو تزیین کردن. ارتفاع درهای ورودی برای آب برداری 220 سانتی متر و عرض دهانه اون ها 75 سانتی متر هست. در ورودی های کوچک مخصوص آبگیری هم به ارتفاع 190 سانتی متر و عرض 75 سانتی متر ساخته شدن. دسترسی به کف آب انبار هم از طریق پله های ساخته شده از یکی از ورودی ها امکان پذیر هست که متاسفانه امروزه قسمت های زیادی از پله ها از بین رفته. در ساخت آب انبار از سنگ و گچ و ساروج استفاده شده که به صورت برش خورده و منظم روی هم چیده شدن. این که سقف گنبدی شکل برکه چطور ریزش کرده روایت های زیادی وجود داره. یکی از روایت ها میگه در زمین لرزه سال 1339 لار این اتفاق رخ داده که البته صحیح به نظر نمیاد چون در حافظه تصویری افراد که سن اونها به اون حادثه میرسه این آب انبار سقف نداشته. روایت دیگه میگه که خراب کاری سازنده گان و موج صوتی حاصل از شروع آبگیری بعد از ساخت باعث ریزش سقف شده. در نهایت قدیمی ترین سند که به بی سقف بودن آب انبار اشاره داره در سال ۱۳۳۷ هجری قمری تنظیم شده‌است و برکه کل رو «آب‌انبار نو مدور کبیر بی‌سقف» خطاب کرده. متاسفانه امروزه اطراف بنا رو منازل مسکونی فرا گرفتن که راه آبگیری بنا بسته شده اما باز هم در فصول بارندگی مخزن سرریز میشه. همچنین به دلیل این ساخت و ساز ها تخریب هایی در بنا صورت گرفته و به دلیل عدم رسیدگی مسئولین این تخریب ها سالیانه بیشتر میشه و متاسفانه به دلیل عدم رعایت افراد درون آب انبار زباله های زیادی ریخته میشه.
مسیر دسترسی
این آب انبار در جنوب غربی شهر گراش و در داخل شهر واقع شده.
جاذبه های دیدنی و تفریحات
آب انبار: بزرگترین آب انبار ایران .
توصیه های شیراز پیک نیک
بازدید از این بنا در تمام فصول امکان پذیر هست. از ریختن زباله درون آب انبار خودداری کنید.
منابع: ویکی پدیا، انجمن حفظ آثار تاریخی شهرستان گراش.
خانه
تورهای گردشگری
باغ های خصوصی
تخفیف ها
تماس با ما