جغرافیا و تاریخچه
چهارشنبه سوری از جشن های باستانی ایرانیان می باشد که هیچ گونه وابستگی به مذهب و قومیت خاصی ندارد و از دیرباز در سرتاسر کشور ایران و همچنین کشورهای افغانستان و جمهوری آذربایجان و تاجیکستان و برخی مناطق ترکیه و عراق رواج داشته است به طوری که در شاهنامه فردوسی نیز اشاره ای به این جشن وجود دارد. این جشن در شب آخرین چهارشنبه هر سال (سه شنبه شب) برگزار می شود. نام این جشن از دو کلمه "چهارشنبه" که نام یکی از روزهای هفته است و "سوری" به معنای سرخ یا جشن تشکیل شده است. برخی پژوهشگران قدمت این جشن را حتی به قبل از دوره ورود آریاییان به ایران نسبت داده اند.
رسوم و آیین ها
متاسفانه در سال های اخیر آیین های چهارشنبه سوری کمرنگ شده اند و بعضا افراد هیچ یک از آیین های باستانی این شب را به غیر از روشن کردن آتش رعایت نمی کنند. آیین های سنتی چهارشنبه سوری که معمولا به ترتیب اجرا می شوند عبارتند از :
روشن کردن آتش: سه یا هفت کپه آتش برپا کرده و به جشن و پایکوبی دور آنها می پردازند و این سرود معروف را هنگام پریدن از روی آتش می خواندند که " زردی من از تو / سرخی تو از من".
آجیل مشگل گشا: اعضای خانواده به همراه خویشاوندان حلقه ای دور آتش تشکیل داده و می نشینند و دانه های خوراکی را روی آتش تفت داده و با نمک تبرک کرده و میل می کنند، باور بی این است که این دانه ها افراد را برای سال پیش رو مهربان تر می کنند.
سال نو، کوزه نو: افراد کوزه های سفالی کهنه را از بالای بام منازل رها کرده و می شکستند و کوزه ی نو را برای سال جدید جایگزین می کردند، باور بر این است که بلاهای بد در طول سال در این کوزه ها جمع شده و با شکستن آن ها این بلاها رفع می شوند.
فال گوشی: در این مراسم دختران جوان نیت می کنند و در پشت دیواری می ایستند و به حرف های رهگذران که از پشت دیوار عبور می کنند گوش فرا می دهند و سپس با تفسیر سخنانی که می شنوند جواب نیت خود را دریافت می کنند.
قاشق زنی: رسمی است که در آن دختران و پسران جوان چادری بر سر می کشند تا شناخته نشوند و سپس به خانه ی دوستان و آشنایان و همسایگان خود مراجعه کرده و با زدن قاشق به کاسه ای که در دست دارند صاحبخانه را از حضور خود مطلع کرده و صاحبخانه نیز با پول و شکلات و آجیل به کاسه ی آن ها میریزد.
شال انداختن: در این مراسم افراد به بالای پشت بام منازل می رفتند (در زمان های قدیم پشت بام ها به هم پیوسته و این کار عمل خلاف حساب نمی شده) و چندین شال رنگی را به هم گره زده و از دودکش منازل داخل می کردند تا در داخل منزل پیدا باشد و سپس با سرفه صاحبخانه را از وجود خود آگاه می کردند و صاحبخانه نیز با ریختن شکلات و آجیل یا پول در انتهای پارچه ها و گره زدن آن ها و سپس چند بار کشیدن پارچه فرد شال انداز را اگاه می کرد و فرد شال انداز نیز شال را از دودکش بالا کشیده و هدایا را دریافت می کرد.
گره گشایی: این رسم به این صورت بوده که افرادی که گره ای در کارشان ایجاد شده و به مشکلی بر خورده بودند گوشه لباس یا چادر خود را گره زده و در کوچه می ایستادند و از اولین فردی که عبور می کرده می خواستند که گره را با دست خود باز کند تا شاید گشایشی در کارشان ایجاد شود.
بخت گشایی: در این رسم معمول بوده که به دباغ خانه رفته و از آب موجود در دباغ خانه مقداری برداشته و به منزل آمده و برای گشوده شدن بخت آن آب را بر سر و روی خود می ریختند.
قلیا سودن: این رسم را جهت دفع جادو به جا می آوردند و به این صورت بوده که مقدار کمی قلیای خشک (نام گیاه) در هاون برنجین ریخته و هفت دختر نابالغ آن را می کوبند و با آب می سایند و در آن بول کرده و آن آب را در چهار گوشه صحن خانه ای که در آن جادو شده می ریزند تا جادو باطل شود.
کندر و خوشبو: در این رسم زنان به دکان عطاری که در ورودی آن رو به قبله است می روند و از عطار " کندر وشابرای کارگشا" می خواهند و تا عطار برود که بیاورد فرار می کنند و سپس به دکان دیگری که رو به قبله هست می روند و "خوشبو" یا همان اسپند می خواهند و باز وقتی عطار می رود که بیاورد فرار می کنند و سپس به دکان سوم که رو به قبله هست می روند و مقداری "کندر و اسپند" خریداری کرده و در خانه برای دفع چشم زخم و حل مشکل خود دود می کنند.
آش بیمار: اگر در شب چهارشنبه سوری در خانه بیمار وجود داشته باشد باید کوشید که بیماری برطرف شود و به سال جدید وارد نشود و برای این کار آشی می پزند که به "آش بیمار" یا "آش امام زین العابدین بیمار" معروف می باشد که باید برای تهیه آن ظرف مسین در دست گرفت و با قاشق به در خانه همسایه ها رفت و با قاشق به ظرف مسین کوبید (همسایه نباید متوجه شود که چه کسی است که آمده) و صاحب خانه مکلف است که یکی از ترکیبات تشکیل دهنده آش و را در ظرف مسین بریزد مانند برنج و پیاز و هر چه بود و اگر چیزی نداشت مقداری پول بریزند که اگر پول ریخت با آن پول باید مخلفات آش خریداری شود. هر چه در ظرف ریخته شد بایستی در ترکیبات آش استفاده شود و پس از پختن آش آن را به فرد بیمار داده و باقی مانده آش را بایستی به افراد فقیر رهگذر بخشید تا بدین ترتیب باعث شفای بیماری شود.
فال گرفتن با بولونى: این رست که جنبه تفریح و سرگرمی نیز دارد بدین صورت است که زنان و دختران جوان گرد يکديگر جمع مي شوند و کوزهاى را مى آورند که بولونى نام دارد و کوزه دهان گشاد کوچکى است و در خانه ها فراوان بوده و در آن ادويه خشک يا ترشى و مربا و غيره مي ريزند، هر کس هر چه همراه خود دارد و نشانه اى از او بشمار مي رود در آن بولونى مى اندازد و اشعار مختلف در وصف الحال که بتوان بدان تفأل کرد بر قطعه هاى کاغذ مي نويسند و تا کرده در بولونى می اندازند سپس دختر نابالغى را صدا زده و او دست در بولونى مي کند و پارهاى کاغذ را بيرون مى آورد و يکى از حاضران شعرى را که بر آن نوشته است مي خواند سپس همان دختر يکى از آن اشياء را بيرون مىآورد و ارائه ميدهد و آن شعر که خوانده شده است فالى است که در حق صاحب آن نشانى زده اند.
نقاره زنی: معروف است که عضدالدوله دیلمی این رسم را به وجود آورد و فرمان داد هر چهارشنبه پایان سال در طلوع و غروب؛ هنگام نماز؛ کرنا؛ دهل و شیپور بزنند. این رسم بیشتر در مشهد مقدس رایج بود. اما در تهران هم در برخی مناطق نواختن نقاره گزارش شده است.
نمک دادن: این رسم که در شیراز معروف بوده به این شکل است که مردم سبدی محتوی بسته های نمک روی سر گذاشته و در کوچه های شهر می گشتند و به هر عابری که می دیدند یک مشت نمک به او می داده و در قبال آن پول می گرفتند و فردای آن روز در چهارشنبه با آن پول ها آش می پخته و برای دوستان خود می فرستادند.
در شیراز
از جمله رسم های چهارشنبه سوری در شیراز افروختن آتش در معابر و خانه‌ها، فال‌گوشی، اسپند دود کردن و نمک گرد سر گرداندن می باشد. در موقع اسفند دودکردن و نمک گردانیدن، وردهای مخصوصی وجود دارد که زنان می‌خوانند. در گذشته قلمرو چهارشنبه سوری در شیراز صحن بقعه شاه چراغ بوده است و در آنجا توپ کهنه‌ای است، که زنان از آن حاجت می‌خواستند. در تهران نیز توپی به نام توپ مروارید با همین رسم وجود دارد. همچنین زنان در گذشته در حمامی که آب آن از رودخانه سعدیه می‌آمد در این روز استحمام می‌کرده‌اند (به جهت رفع بلاها و گشوده شدن بخت دختران). امروزه در دریاچه مهارلو نیز به صورت کنترل شده مراسم چهارشنبه سوری برگزار می شود.
توصیه های شیراز پیک نیک
متاسفانه امروزه از تمامی این رسوم فقط آتش درست کردن باقی مانده که وارد شدن ترقه به معادله به همراه بمب های دستی و آتش زا باعث بروز رفتارهای خطرناک برای خود فرد و همچنین سلب آسایش از دیگر شهروندان شده. بیایید با کاهش استفاده از ترقه ها و بمب های دست ساز و زنده کردن رسوم قدیمی برای خود و خانواده و دیگر دوستان و آشنایان شبی خاطره انگیز به ارمغان آوریم.
خانه
تورهای گردشگری
باغ های خصوصی
تخفیف ها
تماس با ما